- STAMEN
- STAMENGraecis ςτήμων, quasi Statumen, in tela quid dicatur, notum. Hoc cum telam intenderent, dicebant Attici προφορεῖςθαι, Hesiodus in ἔργ. v. 777. προβάλλεςθαι, coeteri Graeci proprie διάζεςθαι, quod ordiri Latini appellavêre. Quo spectat illud Ovidii, l. 6. Metam. v. 55.Tela iugo iuncta est, stamen secernit arundo.Constitutô stamine, cum eo subtemen seu tramam connectebant; nihil aliud enim Textura, quam Ars est subtemen ad stamen connectendi, hôcque connexu (συν´δεϚιν ςτήμονος vocant Graeci) tota telae structura constat. Et quidem pinguiores ac rudiores vestes plus staminis, quam subteminis, accipiebant: contra delicatiores et molliores, siquidem delicatius et subtilius nebatur subtemen. Unde de subteminis studio laudari tunicas Carthaginensium, legimus apud Tertullian. de Pallio c. 1. Et Hesiodus in ἔργ. v. 536. hibernam vestem, quae mollior esse debebat, ex multo subtemine et raro stamine confieri praecipit:Στήμονι δ᾿ εν παύρῳ πολλην` κρόκα μηρύσαςθαι.Dicebantur autem illae ςτημόνιοι seu πολύςτημοι, hae ἀραιόςτημοι, item κροκωταὶ. Nec vero solum in tunica tenuius semper subtemen, quam stamen, sed etiam pretiosius. Sic in subsericis vestibus stamen de lino, subtemen de serico erat in auto textilibus quas Graeci διαχρύσους vocant et χρυσοπην´ους, subtemen imponebatur ex aureis filis. Virg. l. 3. Aen. v. 483.Et picturatas auri subtemine vestes.Vestes namque aureô stamine texi non posse, notant Veteres. Atque hinc diversae attes, ςτημονητικὴ et κροκονητικὴ; uti pluribus videre est, apud Salmas. ad Tertullian. d. l. eundem item et Casaubon. Notis ad Capitolin. in Pertinace. c. 8. Uti porro telae, sic tota chartae textura ex stamine et subtemine constabat. Philyrae namque primum tam longae, quam longum papyrum erat, in tabula Nili aquâ madente extendebantur et statuebantur et haec prima scheda supinae addita vicem Staminis obtinebat, ex multis philytis παραλλήλως positis concinnata. Super quas philyras directas, aliae deinde transversae collocabantur, in modum cratis: quae proin crates ex directis et transversis virgis constabant, quarum hae subteminis locô erant. Hinc et texi charta passim dicitur, apud Plinium, Cassiodorum, Lucanum. Haec solum utriusque texturae differentia fuit, quod in chartis subtemen imponebatur stamini et glutini ope hoc ad illud connectebatur: in tela autem subtemen seu licia transversa stamini per radios textorios inserebantur et per medium decurrebant etc. Vide eundem Salmas. ad Vopisc. in Firmo, c. 3. et de Staminibus animatis, i. e. iam coloratis et tinctis, ad Tertullian. d. l. c. 3. ut et hîc passim. in primis ubi de Veterum Texendit arte.
Hofmann J. Lexicon universale. 1698.